تحلیل نشانه‌شناختی استعاره‌های مفهومی از «زن» در منتخب دیوار‌نگاره‌های شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی، گروه ارتباطات اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. z.mahmoudian@ut.ac.ir

10.22083/ssa.2023.382876.1009

چکیده

استعاره از مهمترین عناصر زیبایی‌آفرینی است که در آثار هنری مورد توجه است. زبان‌شناسی ‌شناختی استعاره‌ها را به‌عنوان ابزاری برای فهم و بیان تصورات انتزاعی در قالب تصاویر معرفی کرده ‌است. بر اساس نظریه استعاره مفهومی لیکاف و جانسون، مطالعه استعاره‌ها یکی از راه‌های دسترسی به نظام تفکر افراد جامعه است. استعاره‌های مفهومی در قالب هنرهای تجسمی چارچوب‌هایی ذهنی را در مخاطب ایجاد می‌کنند، که از بین ‌بردن آن‌ها دشوار است. در میان انواع هنرهای تجسمی دیوارنگاری کارکردهای ارتباطی قدرت‌مندی دارد و می‌تواند به تأثیرات فرهنگی و اجتماعی در جامعه منجر شود. از این‌رو، پرسش‌های اصلی این پژوهش عبارتند از: «دیوارنگاره‌ها در شهر تهران مفهوم زن را در قالب چه استعاره‌هایی برای مخاطبان برساخت می‌کنند؟» و «این استعاره‌ها بر اساس کدام حوزه‌های کلان مفهومی تعریف می‌شوند؟» این پژوهش با رویکردی کیفی و روش نشانه‌شناسی انجام شده ‌است. بدین‌منظور 19 دیوارنگاره در شهر تهران از سال 1396 تا 1400 به‌صورت هدفمند انتخاب و مطالعه شد. در نهایت 57 ‌استعاره مفهومی شناسایی شد که در 4 محور اصلی شامل: «حضور اجتماعی فعال زنان در جامعه ایرانی»، «برابری موقعیت زنان و مردان در جامعۀ ایرانی»، «نقش محوری زن در خانواده و جایگاه مادری» و «جایگاه حجاب در زندگی زن»، به بازنمایی زنان پرداخته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semiotic Analysis of Conceptual Metaphors of ‘Woman’ in the Selection of Murals of Tehran

نویسنده [English]

  • Zainab Mahmoudian
PhD student in Social Communication Sciences,, Department of Social Communication, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran,, Iran,
چکیده [English]

Metaphor is one of the most important elements of beautification that is considered in works of art. Cognitive linguistics has introduced metaphors as a tool for understanding and expressing abstract ideas in the form of images. Based on the conceptual metaphor theory of Likoff and Johnson, the study of metaphors is one of the ways to access the thinking system of people in society. Conceptual metaphors in the form of visual arts create mental frameworks in the audience, which are difficult to destroy. Among the types of visual arts, mural painting has powerful communication functions and can lead to cultural and social effects in the society. Therefore, the main questions of this research are: "what metaphors murals in Tehran create from the concept of women for the audiences?" And "which macro-conceptual domains are defined based on these metaphors?" This research was done with a qualitative approach and semiotic method. For this purpose, 19 murals in Tehran from 1396 to 1400 were purposefully selected and studied. Finally, 57 conceptual metaphors were identified in 4 main axes: "women's active social presence in Iranian society", "equal status of women and men in Iranian society", "the pivotal role of women in the family and motherhood", and "the place of hijab" In the life of a woman", they have focused on the representation of women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Conceptual Metaphor
  • Cognitive linguistics
  • Wall Painting
  • Female Image
  • Tehran
احمدپور، نیر و محسن مراثی (1396). «مطالعه تاثیر استعاره تصویری بر پراکندگی معنا در پیکره‌های انسانی اردشیر محصص»، نامة هنرهای تجسمی و کاربردی، دوره 10، شماره متوالی 19: 72-61.
اسلام‌دوست، مریم (1395). «تأثیر گرافیک محیطی متروی تهران بر فرهنگ و هویت». هنرهای تجسمی (هنرهای زیبا)، 21 (1): 51-37.
افراشی، آزیتا و تورج حسامی (1392). «تحلیل استعاره‌های مفهومی در یک طبقه‌بندی جدید با تکیه بر نمونه‌هایی از زبان‌های فارسی و اسپانیایی»، پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، دوره 3، شماره متوالی 5: 165-141.
افراشی، آزیتا (1397). استعاره و شناخت، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
افضل‌طوسی، عفت‌السادات و محبوبه طاهری (1391). «استعاره تصویری، تجلی خلاقیت در تبلیغات تجاری»، نامة هنرهای تجسمی و کاربردی، 5 (10): 121-107.
بصایری، سلمان و محمد خزائی (1392). «جلوه‌های استعاره در نظام نشانه‌ای دیداری پوسترهای عاشورایی»، نقد ادبی، شماره متوالی 22: 11-79.
بوالی، زهره (1398). «مفهوم‌‌سازی استعاری «زن» در زبان فارسی توسط زنان عامه و فعالان زن ایرانی (مطالعۀ موردی: شبکه اجتماعی اینستاگرام)»، پایان‌نامه کارشناسی ‌ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
بیچرانلو، عبداالله و علی‌اصغر پورعزت (1392). «کارکردها و کژکارکردهای بازگشت معنـایی اسـتعاره‌هـا؛ مطالعة موردی مفهوم میان‌رشته‌ای مهندسی فرهنگی»، مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 5 (3): 121-101.
بیچرانلو، عبدالله و زهره بوالی (1400). «تصویرسازی زنان عامه از «زن» در اینستاگرام فارسی از طریق استعاره‌های مفهومی»، زن در فرهنگ و هنر، شماره متوالی 3: 364-341.
چندلر، دانیل (1397). مبانی نشانه‌شناسی، ترجمة مهدی پارسا، تهران: انتشارات سوره مهر.
زنگی، بهنام (1395). «کاربست دیوارنگاری شهری در دستیابی به منظر شهری انسانگرا»، منظر، ویژه‌نامه (35): 49-40.
سجادزاده، حسن؛ مهرداد کریمی و سلمان وحدت (1396). «خوانش بصری گرافیک محیطی درفضاهای شهری با تأکید بر نقاشی دیواری، نمونه موردی: تهران»، معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، سال 10، شماره متوالی 19: 118-107.
شفیع‌زاده برمی، سمانه و مهدی نجف‌زاده (1398). «تحلیل استعاره‌های مفهومی مناظره‌های تلویزیونی انتخابات ریاست جمهوری سال 1396»، رسانه‌های دیداری و شنیداری، سال 13، شماره متوالی 29: 103-77.
شهری، بهمن (1390). «بررسی رابطة میان ایدئولوژی و استعاره با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد.
شهری، بهمن (1391). «پیوند استعاره و ایدئولوژی»، نقد ادبی، سال 5، شماره متوالی 19: 76-59.
فرامرزی، محسن (1390). «مطالعة تطبیقی با رویکرد نشانه‌شناسی آگهی‌های بازرگانی تلویزیونی ایران و شبکه‌های ماهواره‌ای»، مطالعات رسانه‌ای، 6 (12): 93-118.
کفشچیان‌مقدم، اصغر و سمیرا رویان (1387). «بررسی دیوارنگاری معاصر تهران (قبل و بعد از انقلاب)»، هنرهای زیبا، شماره متوالی 33: 114-103.
کوچش، زولتان (1395). زبان، ذهن و فرهنگ (مقدمه‌ای مفید و کاربردی)، ترجمة جهانشاه میرزابیگی، تهران: انتشارات آگاه.
لانگاکر، رونالد (1397). مبانی دستور شناختی، ترجمة جهانشاه میرزابیگی، تهران: انتشارات آگاه.
لیکاف، جرج و مارک جانسون (1394). استعاره‌هایی که با آن زندگی میکنیم، ترجمة هاجر آقا ابراهیمی، تهران: نشر علم.
هاشمی، زهره (1389). «نظریة استعارة مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون»، ادب‌پژوهی، شمارة متوالی 12: 140-119.
هاوکس، ترنس (1377). استعاره. ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.
Alavinejad, M. (2008). The Concept of Mural Painting in the References of Islamic Art, Negare Chapter Letter, (7): 18- 29.
Gomez, M. A. (1993). "The Writing on our Walls: Finding Solutions through Distinguishing Graffiti Art from Graffiti Vandalism, University of Michigan", Journal of Law Reform, 26 (3): 633- 707.
Jonson, H.W. (1980). History of Art, New York: Harry N. Abrams.
McEvoy, Sh. (2012). “Latino/Latin American Muralism and Social Change: A Reflection on the Social Significance of the Cold Spring Mural”, B.A. Honors Thesis, College of Saint Benedict, Saint John’s University.
Evans, Vyvyan and Melanie Green (2006). Cognitive Linguistic: an introduction, Edinburgh University Press.
Forceville, Ch. (1996). Pictorial Metaphor in Advertising, London: Routledge.
Forceville, Ch. (2005). "Visual Representations of the Idealized Cognitive Model of Anger in the Asterix Album La Zizanix", Journal of Pragmatics, 37 (1): 69-88.
Grady, J. (2007). ''Metaphor'', The Oxford Handbook of Cognitive Linguistics, Oxford: Oxford UP.
Lakeoff, G., and M. Johnson (1993). The contemporary theory of metaphor. 2nd ed. Cambridge: Cambridge University Press.
Lakoff, G. and M. Johnson (1980). Metaphors we Live by, Chicago: University of Chicago Press.
 
 سایت‌های دریافت تصاویر
http://www.tehranpicture.ir/fa/tehran360. (1401/7/10 :تاریخ مشاهده )
https://zibasazi.tehran.ir/citizenship-education. (1401/7/11 :تاریخ مشاهده )